Օտարները Հայոց կղզի կկոչեն. հոն ամեն ինչ հայկական է և հայ անունին համար․ Բարի եկար, Հայրենակից

(սկիզբը` այստեղ)

Մխիթար Սեբաստացու մահվանից 23 տարի անց` 1772-ին, Ստեփանոս Մելգոնյանի (1717–1799) աբբահայրության օրերին միաբանության կանոնադրության փոփոխման, ինչպես նաև տարաբնույթ մի շարք խնդիրների կապակցությամբ ծագած տարաձայնությունների պատճառով միաբանների մի խումբ (թվով 18 անձ)` գրող, թարգմանիչ և մշակութային գործիչ Աստվածատուր Բաբիկյանի (1738– 1825) գլխավորությամբ թողնելով Վենետիկը՝ գնում են նախ Տրիեստ (1773 թ.), ապա 1810 թ. հաստատվում Վիեննայում: Երբ 1805 թ. ֆրանսիական զորքը գրավում է Տրիեստը, Մխիթարյանները, որպես Հաբսբուրգյան կայսրության հպատակներ, մատնվում են նյութական տագնապի և Տրիեստում հաստատվելուց 38 տարի անց` 1810 թ. դեկտեմբերին ստիպված են լինում լքել Տրիեստը և ապաստան փնտրել կայսերական Վիեննայում։

Ֆրանց Ա. կայսրը 1810 թ. դեկտեմբերի 5-ի պաշտոնական գրությամբ ընդունում է վանականներին և տալիս նրանց իրավունք ապրել ու գործել իր կայսրության մայրաքաղաք Վիեննայում: Նրանք

1811-ից ապաստանում են Սուրբ ՈՒլրիխ արվարձանի «Am Platzl» հրապարակում գտնվող Կապուչինների լքված վանքում:

1837-ին սկսվում է նոր վանքի կառուցումը, որի գլխավոր հատվածը գտնվում է ներկայիս «Մխիթարյան» կոչվող փողոցում:

1874-ին երկու նոր կառուցված մասերի և նորակառույց Ս. Աստվածածին եկեղեցու հետ միասին վանքը ստանում է իր այսօրվա տեսքը՝ Սուրբ պատարագի արարողութեամբ դառնալով կենտրոն Վիեննայի հայերի համար:

Առաջին գործը, որ միաբանները ձեռնարկում են, Տրիեստից մեծ դժվարություններով բերված տառերով և երկու փայտյա մամուլով տպարանի հաստատումն է (1811-12 թթ.):

1893 թվականին տպարանն արդեն ուներ 50 լեզվով տառատեսակ (այդ թվում՝ չինարեն, ճապոներեն, հնդկերեն և այլն)։

Գրքերից բացի տպագրվում էին նաև հունգարական թղթադրամներ, Դ․ Դիմիտրովի հակաֆաշիստական թռուցիկներ ու գրականություն։ Ավելին, Վիեննայի Մխիթարյան տպարանն այնքան է զարգանում և այնքան բարձրացնում իր արտադրությունների որակը, որ ավստրիական կառավարությունը և պաշտոնական որոշ հիմնարկներ տպագրական գործերը տպագրել են տալիս այդ տպարանին։
Մխիթարյանների վիեննական ճյուղը ևս կարճ ժամանակում մեծ ճանաչում է ձեռք բերում հայագիտության և հատկապես հայոց լեզվի պատմության, հայ պատմագրության և դրամագիտության ուսումնասիրման բնագավառներում՝ իր ծաղկուն շրջանն ապրելով XIX դ. 2-րդ կեսից։
Վիեննայի գրադարանը իր 2600 հայկական թանկագին ձեռագրերով, որոնցից ամենահինը պատկանում է 9-րդ դարին, իր մոտավորապես 120 000 հայերեն հատորներով և 15 000 օտարալեզու աշխատանքներով՝ նվիրված հայ ազգի պատմությանը և մշակույթին, մեծագույն հավաքածուներից է հայկական սփյուռքում: Մխիթարյան վանքի գրադարանում է գտնվում հայ մամուլի մեծագույն և հնագույն հավաքածուն, որը հաշվում է շուրջ 70 000 հատոր։ Մեծարժեք է նաև թանգարանը, որտեղ պահվող հայկական մետաղադրամների ամենամեծ հավաքածուի հետ մեկտեղ, որի հնագույն նմուշները հասնում են մինչև նախաքրիստոնեական 4-րդ դար, թանգարանը պահպանում է հայ ժողովրդական արվեստի բացառիկ գործեր՝ գորգեր, հախճապակիներ, արծաթագործության և եկեղեցական արվեստի ստեղծագործություններ: Հատկապես տեսնելու արժանի է նկարների հարուստ հավաքածուն՝ հայ նկարիչների և նույնիսկ նկարչական ընտանիքների գործերով (Նաղաշ՝ 18-րդ դար և Այվազովսկի՝ 19-րդ դար):
19-րդ դարավերջին և 20-րդ դարասկզբին միաբանության 2 ճյուղերը՝ Վենետիկի և Վիեննայի, սկսում են ակտիվ համագործացել, և երկարատև բանակցություններից ու քննարկումներից հետո Վենետիկի Ս. Ղազար Մայրավանքում 2000 թ. հուլիսի 10–21-ը կազմակերպվում է միացյալ ընդհանուր արտակարգ ժողով, որին մասնակից երկու հաստատությունների բոլոր միաբանները որոշում են միավորվել՝ ստեղծելով Մխիթարյան միացյալ միաբանություն՝ մեկ կենտրոնական վարչությունով:

Վենետիկի Ս. Ղազար Մայրավանքը ճանաչվում է Մխիթարյան միացյալ միաբանության գլխավոր կենտրոնատեղին, իսկ Վիեննայի վանքը՝ առաջին գլխավոր մենաստանը, որը պետք է ունենա տեղական աբբահայր տիտղոսը կրող մի վանահայր: Զույգ միաբանությունների բոլոր առաքելավայրերն ու կենտրոնները կառավարվելու են նորընտիր ընդհանրական աբբահոր և նրա Միացյալ վարչական խորհրդի կողմից:
Սա այն եզակի դեպքերից է, երբ պառակտումը ոչ թե կործանարար, այլ արգասաբեր հետևանք է ունենում, և ինչպես նշում է Ա. Չոպանյանը՝ անդրադառնալով Մխիթարյան զույգ միաբանությունների գործունեությանը՝ «Հնարաւոր կը դառնար հայացումը Եւրոպայի երկու գլխաւոր մշակոյթներուն՝ իտալական և գերմանական: Շնորհիւ այդ բաժանումին՝ հայ միտքը բեղմնաւորուեցաւ իտալական գեղագիտութեամբ եւ գերմանական քննադատութեամբ»։
1900 թ., երբ ողջ հայությունը նշում էր Մխիթարյան միաբանության 200-ամյակը, Մկրտիչ Ա Վանեցի Կաթողիկոսը (Խրիմյան Հայրիկ), որը մեծ ակնածանքով էր վերաբերվում Մխիթարյան հայրերին, տոնակատարության առթիվ ցանկանում է կաթողիկոսական կոնդակի հետ միաբանությանը նվիրել Սևանի վանքի Աստվածամոր այն հինավուրց նկարը, որի առջև Սեբաստացին ծնրադիր աղոթել էր։ Եվ թեև բազմաթիվ քննադատությունների արդյունքում նա հետ է կանգում իր որոշման իրագործումից, բայց այդ որոշումն արդեն իսկ խոսում է Մխիթարյան միաբանության նկատմամբ նրա այն բուռն ու ջերմ վերաբերմունքի, գնահատանքի, մեծարանքի, ակնածանքի ու խնկարկման մասին այն մարդկանց նկատմամբ, որոնց ողջ կյանքը Եկեղեցուն, Հայրենիքին, ողջ հայությանը ինքնամոռաց և անշահախնդիր ծառայելու սքանչելի մի օրինակ է։
Մեծերը խոնարհվում են Մեծերին;

Լյուսյա ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

Լուսանկարում` Վիեննայի Մխիթարյան միաբանության վանքի շենքը

Հեղինակի նյութեր

• Օտարները Հայոց կղզի կկոչեն. հոն ամեն ինչ հայկական է և հայ անունին համար․ Բարի եկար, Հայրենակից
• Օտարները Հայոց կղզի կկոչեն. հոն ամեն ինչ հայկական է և հայ անունին համար․ Բարի եկար, Հայրենակից
• Օտարները Հայոց կղզի կկոչեն. հոն ամեն ինչ հայկական է և հայ անունին համար․ Բարի եկար, Հայրենակից
• Օտարները Հայոց կղզի կկոչեն. հոն ամեն ինչ հայկական է և հայ անունին համար․ Բարի եկար, Հայրենակից
• Օտարները Հայոց կղզի կկոչեն. հոն ամեն ինչ հայկական է և հայ անունին համար․ Բարի եկար, Հայրենակից
• Օտարները Հայոց կղզի կկոչեն. հոն ամեն ինչ հայկական է և հայ անունին համար․ Բարի եկար, Հայրենակից
• Օտարները Հայոց կղզի կկոչեն. հոն ամեն ինչ հայկական է և հայ անունին համար․ Բարի եկար, Հայրենակից
• Ժամանակակիցները նրան կոչում էին ռուս Լեոնարդո դա Վինչի, մեր ժամանակների Պասկալ, դարի համր բարձրաքանդակ, սարսափելի ժամանակաշրջանի հանճար, նոր Լոմոնոսով․․․
• Ժամանակակիցները նրան կոչում էին ռուս Լեոնարդո դա Վինչի, մեր ժամանակների Պասկալ, դարի համր բարձրաքանդակ, սարսափելի ժամանակաշրջանի հանճար, նոր Լոմոնոսով․․․
• Ժամանակակիցները նրան կոչում էին ռուս Լեոնարդո դա Վինչի, մեր ժամանակների Պասկալ, դարի համր բարձրաքանդակ, սարսափելի ժամանակաշրջանի հանճար, նոր Լոմոնոսով․․․
• Զարեհ Մութաֆյանի տեսած Հայաստանը
• Ժամանակին նրա մասին ողջ Փարիզն էր խոսում. Սերովբե-Լևոն Քյուրքչյան
• Մեր կյանքն անցնում է սպասումով
• Միմար Սինան․ Էվկլիդեսի և Միքելանջելոյի հայ համարժեքը
• Հայ­կա­կան ճար­տա­րա­պե­տու­թ­յան պատ­մու­թ­յան չգե­րա­զանց­ված և հո­յա­կերտ տա­ճա­րը
• Հայ­կա­կան ճար­տա­րա­պե­տու­թ­յան պատ­մու­թ­յան չգե­րա­զանց­ված և հո­յա­կերտ տա­ճա­րը
• Հայ­կա­կան ճար­տա­րա­պե­տու­թ­յան պատ­մու­թ­յան չգե­րա­զանց­ված և հո­յա­կերտ տա­ճա­րը
• Մեր պատմության մետաղյա ասպետները
• Գեթսեմանի մատուռի հետքերով
• Դամիրյան-Թադևոսյան մանկավարժական տոհմի դարավոր պատմությունը

Մեկնաբանություններ